Leesfragment: Moord in de pastorie

Het is niet zo eenvoudig om uit te maken, wanneer dit verhaal nu precies moet beginnen. Ik heb mijn keus laten vallen op een woensdag tijdens de lunch in de pastorie. Ofschoon de conversatie over het algemeen weinig te maken had met de eigenlijke zaak, waren er toch twee dingen die hun schaduw vooruitwierpen.
Ik had juist het nogal taaie rundvlees voorgesneden, toen ik, nogal ongepast voor iemand in toga, opmerkte dat degene die kolonel Protheroe vermoordde, de mensheid een grote dienst zou bewijzen.
Mijn neef Dennis zei: ‘Die opmerking zou u weleens kunnen opbreken, wanneer de oude baas badend in zijn bloed wordt gevonden. Mary zal getuigen, niet, Mary? En dan zal ze beschrijven hoe u het voorsnijmes op wraaklustige wijze in de lucht zwaaide.’
Mary, die de pastorie gebruikt als een springplank naar een betere baan en een hoger loon, zei alleen maar op luide, zakelijke toon: ‘Groente’, en duwde een gebarsten schaal onder zijn neus.
Mijn vrouw vroeg meelevend: ‘Was hij erg lastig?’
Ik antwoordde niet direct, want Mary had de schaal met groente met een klap op de tafel gezet en hield mij nu een schaal met buitengewoon kleffe en onsmakelijk uitziende knoedels voor. Ik zei: ‘Nee, dank je.’ Ook deze schaal kwam met een smak op de tafel terecht en Mary verliet de kamer.
‘Het is jammer dat ik zo’n slechte huisvrouw ben,’ zei mijn vrouw, met iets van werkelijke spijt in haar stem.
Ik was geneigd haar hierin gelijk te geven. De naam van mijn vrouw is Griselda, een zeer toepasselijke naam voor de echtgenote van een predikant, maar niet voor mijn vrouw, want zij is helemaal niet nederig.
Ik ben altijd van mening geweest dat een geestelijke ongetrouwd moet blijven. Waarom ik Griselda zo nodig moest overreden met me te trouwen, nadat ik haar slechts vierentwintig uur tevoren had leren kennen, is me een volkomen raadsel. Ik heb altijd gemeend dat het huwelijk een hoogst ernstige zaak is, waartoe men slechts moet besluiten na veel wikken en wegen.
Griselda is bijna twintig jaar jonger dan ik. Zij is buitengewoon knap en niet in staat ook maar iets ernstig op te vatten. Zij is in alle opzichten onbekwaam en een bezoeking om mee te leven. Zij beschouwt de gemeente als een reuzemop, speciaal voor haar plezier georganiseerd. Ik heb eerlijk geprobeerd haar geest te vormen en heb schromelijk gefaald. Ik ben er dan ook meer dan ooit van overtuigd dat geestelijken nooit moeten trouwen. Ik heb Griselda meer dan eens een wenk in die richting gegeven, maar zij lachte alleen maar.
‘Lieveling,’ zei ik, ‘als je toch maar eens een beetje wilde oppassen.’
‘O, dat doe ik weleens,’ antwoordde Griselda, ‘maar over het algemeen krijg ik de indruk dat de dingen alleen maar slechter gaan, hoe meer ik me inspan. Ik ben kennelijk geen geboren huisvrouw. Ik vind het maar beter alles aan Mary
over te laten en me er dan maar bij neer te leggen dat ik het wat minder comfortabel heb en nare dingen moet eten.’
‘En wat moet dat dan met je echtgenoot, liefje?’ vroeg ik haar verwijtend en volgde toen het voorbeeld van de duivel, die de Schrift aanhaalde in zijn eigen voordeel, door eraan toe te voegen: ‘Zij ziet toe op de juiste uitoefening van haar huishoudelijke plichten.’
‘Bedenk jij nu maar eens hoe fortuinlijk je bent dat leeuwen je niet in stukken scheuren,’ zei Griselda, mij snel onderbrekend, ‘of dat je niet verbrand wordt op een brandstapel,’ voegde zij eraan toe. ‘Slecht voedsel, een laagje stof en wat dooie wespen zijn echt niet iets om zo’n drukte over te maken. Vertel maar eens wat meer over kolonel Protheroe. De vroegere christenen waren tenminste zo gelukkig geen kerkvoogden te hebben.’
‘Opschepperige, ouwe bruut,’ zei Dennis. ‘Geen wonder dat zijn eerste vrouw van hem weggelopen is.’
‘Ik zie niet in wat ze anders had moeten doen,’ zei mijn vrouw.
‘Griselda,’ zei ik scherp, ‘ik wil niet dat je op deze manier spreekt.’
‘Lieveling,’ zei mijn vrouw vriendelijk, ‘vertel me nu wat over hem. Wat waren de moeilijkheden? Kwam het door de vroomheid van meneer Hawes?’
Hawes is onze nieuwe hulppredikant. Hij is nu ongeveer drie weken bij ons. Hij is erg orthodox en vast op vrijdag. Kolonel Protheroe daarentegen is een groot tegenstander van alles wat naar rechtzinnigheid zweemt.
‘Nee, dit keer niet, hoewel hij het er terloops wel even over had. Nee, de hele narigheid ontstond door dat verdraaide pondbiljet van mevrouw Price Ridley.’
Mevrouw Price Ridley is een zeer vroom lid van mijn gemeente. Op de sterfdag van haar zoon deed zij een pondbiljet in de collectezak. Toen zij later in de betreffende mededeling de opbrengst van de collecte las, voelde zij zich zeer gegriefd dat als hoogste gift een biljet van tien shilling genoemd werd.
Zij kwam zich hierover bij mij beklagen en ik wees haar erop dat zij zich vergist moest hebben.
‘Wij zijn geen van allen meer zo jong als we eens waren,’ zei ik in een poging de zaak tactvol op te lossen. ‘En we moeten nu eenmaal allemaal onze tol aan de voortschrijdende jaren betalen.’
Vreemd genoeg schenen mijn woorden haar alleen maar kwader te maken. Zij zei dat ze het maar een verdacht geval vond en dat zij verbaasd was dat ik daar niet ook zo over dacht. En zij verdween om, naar ik begrepen heb, haar bezwaren aan kolonel Protheroe voor te leggen. Protheroe is een man die er behagen in schept moeilijkheden te maken. En ook dit keer deed hij dat. Het is alleen jammer dat hij daarvoor een woensdag uitkoos. Op woensdag geef ik namelijk les op de dagschool van onze kerk, een bezigheid die mij altijd erg nerveus maakt en mij voor de rest van de dag uit mijn evenwicht brengt.
‘Och, ik veronderstel dat hij ook weleens een pleziertje moet hebben,’ zei mijn vrouw op de toon van iemand die een onpartijdige opsomming van de feiten tracht te geven. ‘Niemand houdt zich eens prettig met hem bezig, noemt hem lieve dominee en borduurt verschrikkelijke pantoffels voor hem of geeft hem bedsokken met Kerstmis. Zijn vrouw en zijn dochter hebben meer dan genoeg van hem. Ik veronderstel dat hij het prettig vindt zich ergens belangrijk te voelen.’
‘Maar hij hoeft er niet beledigend bij te worden,’ antwoordde ik geërgerd, ‘ofschoon ik niet geloof dat hij zich bewust was van wat zijn woorden impliceerden. Hij wil nu de hele boekhouding van de kerk controleren, voor het geval er verduistering gepleegd zou zijn. Dat was het woord dat hij gebruikte. Verduistering! Verdenkt hij mij er soms van de kerkfondsen ontvreemd te hebben?’
‘Lieveling, niemand zou jou ooit van iets kunnen verdenken,’ zei Griselda. ‘Jij bent zo zonneklaar boven iedere verdenking verheven, dat het eigenlijk een prachtige gelegenheid zou zijn. Ik wou dat je het zendingsfonds maar eens ontvreemdde. Ik heb altijd een hekel gehad aan zendelingen.’
Ik zou haar voor deze gedachte zeker op de vingers getikt hebben, als niet juist op dat ogenblik Mary was binnengekomen met een halfgare rijstpudding. Ik protesteerde zwakjes, maar Griselda zei dat de Japanners altijd halfgare rijstpudding aten en als gevolg daarvan zulke buitengewone hersenen hadden.
‘Best mogelijk,’ zei zij, ‘dat als je van nu tot zondag iedere dag zo’n pudding at, je een pracht van een preek zou houden.’
‘De hemel beware me,’ zei ik vol walging.
‘Protheroe komt morgenavond hier en we zullen samen de boekhouding doornemen,’ ging ik verder. ‘Ik moet vandaag mijn toespraak voor de mannenvereniging afmaken. Toen ik op zoek was naar enige gegevens raakte ik zo verdiept in kanunnik Shirley’s De Werkelijkheid, dat ik niet zo goed ben opgeschoten als wenselijk was geweest. Wat ga jij vanmiddag doen, Griselda?’
‘Mijn plicht,’ antwoordde Griselda. ‘Mijn plicht als de vrouw van de predikant. Thee en roddelen om vier uur dertig.’
‘Wie komen er?’
Griselda telde hen af op haar vingers met een glans van deugdzaamheid op haar gezicht.
‘Mevrouw Price Ridley, juffrouw Wetherby, juffrouw Hartnell en die verschrikkelijke Miss Marple.’
‘Ik mag Miss Marple wel,’ zei ik. ‘Zij heeft tenminste gevoel voor humor.’
‘Zij is de ergste kat in het dorp,’ vond Griselda. ‘En ze weet altijd alles wat er gebeurt en trekt daaruit dan de slechtste gevolgtrekkingen.’
Griselda is, zoals ik al gezegd heb, veel jonger dan ik. Op mijn leeftijd weet men dat het ergste meestal waar is.
‘In ieder geval, Griselda, op mij moet je voor de thee maar niet rekenen,’ zei Dennis.
‘Naarling,’ zei Griselda.
‘Ja, maar luister nu eens, de Protheroe’s hebben mij echt uitgenodigd te komen tennissen vandaag.’
‘Naarling!’ zei Griselda weer.
Dennis trok zich voorzichtig terug en Griselda en ik gingen samen naar mijn studeerkamer.
‘Ik ben benieuwd waarover wij het zullen hebben bij de thee,’ zei Griselda terwijl zij plaats nam op mijn bureau. ‘Dr. Stone en juffrouw Cram, veronderstel ik, en misschien mevrouw Lestrange. O, tussen twee haakjes, ik heb haar gisteren een bezoek gebracht, maar zij was uit. O ja, ik ben er zeker van dat mevrouw Lestrange wel ter sprake zal komen aan de thee. Het is zo echt geheimzinnig, hè, zo stilletjes aan te komen en dan een huis te huren hier en er dan bijna nooit uit te komen. Doet je denken aan detectiveverhalen. Weet je wel, zo in de trant van: Wie was deze geheimzinnige vrouw met het bleke mooie gezicht? Wat waren haar antecedenten, haar verleden? Niemand wist het. Er was iets sinisters met haar aan de hand. Ik geloof dat dokter Haydock iets over haar weet.’
‘Je leest te veel detectiveverhalen, Griselda,’ merkte ik op.
‘O ja, en hoe staat het met jou?’ snibde zij. ‘Ik zocht laatst overal naar De vlek op de trap toen jij hierbinnen je preek aan het schrijven was. Ten slotte kwam ik hier vragen of jij het ook ergens gezien had en wat zag ik?’
Ik bloosde.
‘Ik pakte het toevallig op en toen trok een zekere zinsnede mijn aandacht en…’
‘Ja, ik ken die zekere zinsneden wel,’ zei Griselda. Hierna declameerde zij op gewichtige toon: ‘En toen gebeurde er iets heel eigenaardigs. Griselda stond op, liep de kamer door en kuste haar bejaarde echtgenoot met grote genegenheid.’
En zij voegde de daad bij het woord. ‘Is dat zoiets eigenaardigs?’ vroeg ik.
‘Natuurlijk,’ antwoordde Griselda. ‘Realiseer jij je wel, Len, dat ik had kunnen trouwen met een minister, een baron, een rijke zakenman, drie luitenants en een amusante nietsnut, en dat ik in plaats daarvan jou gekozen heb? Heeft dat je niet erg verbaasd?’
‘Toentertijd wel,’ gaf ik toe. ‘Ik heb me vaak afgevraagd waarom je het deed.’
Griselda zuchtte.
‘Het gaf mij zo’n gevoel van macht,’ mompelde zij. ‘Die anderen bewonderden mij allemaal en het zou voor hen natuurlijk erg fijn geweest zijn mij te krijgen. Maar in jouw ogen vertegenwoordig ik alles waarvan je het minste houdt en waartegen je het meeste bezwaar hebt en toch kon je me niet weerstaan! Dat was meer dan mijn ijdelheid kon verdragen. Het is zoveel fijner iemands geheime en verrukkelijke zonde te zijn dan een pluim op zijn hoed. Ik breng je altijd verschrikkelijk in verlegenheid en strijk je altijd tegen de haren in en toch aanbid je me. Je bent toch gek op me, is ’t niet?’
‘Natuurlijk, kindje, ik houd erg veel van je.’
‘O! Len, je aanbidt me, heus. Herinner je je die dag dat ik in de stad bleef en je een telegram stuurde, dat je niet ontving omdat de zuster van de juffrouw van het postkantoor een tweeling kreeg en vergat het ding door te sturen? Nee, zoals je toen overstuur was, en je belde Scotland Yard en maakte er een hele hoop drukte van.’
Er zijn nu eenmaal van die dingen waaraan je liever niet herinnerd wordt. Ik had me inderdaad bij die gelegenheid nogal dwaas gedragen. Ik zei: ‘Als je het niet erg vindt, lieveling, zou ik nu weleens willen doorgaan met de Mannenvereniging.’
Griselda slaakte een diepe zucht van ergernis, maakte mijn haar helemaal in de war en zei: ‘Je bent mij niet waard, weet je, echt niet. Ik ga het aanleggen met een artiest of zo. Echt, ik meen het. En stel je eens voor wat dat voor een schandaal zal veroorzaken in de gemeente.’
‘We hebben al genoeg schandalen,’ merkte ik op.
Griselda lachte, wierp me een kushand toe en vertrok door de open tuindeuren.