Merlijn Kerkhof over zijn boek Alles begint bij Bach
Onlangs verscheen Alles begint bij Bach in Rainbow, een heerlijk boek voor iedereen die meer wil weten over klassieke muziek. Journalist en muziekcriticus Merlijn Kerkhof geeft antwoord op vragen als: wat is klassieke muziek, waar komt het vandaan? Wat zijn de meest voorkomende stijlen? Waarom zijn de meeste bekende componisten Duits? Hebben we eigenlijk een Nederlandse Mozart gehad? Bovendien geeft hij bij ieder hoofdstuk een lijstje luistertips. Een toegankelijk en vermakelijk begin van een muzikale ontdekkingstocht. Maar hoe kwam dat boek eigenlijk tot stand? Merlijn zal het je zelf vertellen!
Hoe dit boek er kwam
Alles begint bij Bach, maar hoe begon Alles begint bij Bach ook alweer? Ik bedoel niet de eerste zinnen, die weet ik nog wel te reproduceren. ‘Het publiek dat op klassieke muziek afkomt is vijftig tinten grijs. Blank, hoogopgeleid, maar vooral: oud. Hoe vaak heb ik niet meegemaakt dat ik de jongste was in de zaal?’ Nee, ik bedoel: waar begon het verhaal van dit boek?
2014. Ik was redacteur van nrc.next, de krant die zich toen nog op een jonger publiek richtte. De krant was compacter (‘meer weten in minder tijd’ was het motto), aan klassieke muziek, niet iets wat met jong en hip werd geassocieerd, werd zelden aandacht besteed. Ik leidde een soort journalistiek dubbelleven: had ik de opiniepagina’s voor nrc.next af, dan ging ik vaak direct vanuit de redactie door naar een klassiek concert om te recenseren voor de andere titel, NRC Handelsblad.
Ik recenseerde ook cd’s. Op een dag moest de kast worden opgeruimd, en dreigde er een hele hoop albums in de prullenbak te worden gegooid. Doodzonde. Dus ik dacht: Peter houdt van metal, dan geef ik hem die Wagner-opera. Thomas is fan van Soundgarden. Welke klassieke componist past er in hemelsnaam bij Soundgarden?
De dag nadat ik Sinterklaas had gespeeld, vroegen mijn collega’s zich af: leuk, die klassieke muziek, maar hoe moeten we ernaar luisteren? Iemand opperde om mij een rubriek te laten schrijven waarin ik zou uitleggen hoe klassieke muziek werkt. Dat werd Klassiek met Kerkhof. Na de eerste aflevering had ik ineens vier mails van uitgeverijen in mijn inbox, uitnodigingen om te praten over een boek.
Hoe langer ik erover nadacht, hoe meer ik overtuigd raakte van de noodzaak van een goede inleiding tot de klassieke muziek. Er waren best wat klassiek -voor-beginners-achtige boeken, maar er was altijd wel iets wat me tegenstond: verouderde informatie, niet heel aantrekkelijk geschreven, soms haast encyclopedische lappen tekst, vaak werd er toch te veel voorkennis verondersteld. De uitdaging was om zo helder mogelijk over muziek te schrijven, en zo enthousiasmerend dat je zin zou krijgen om direct een plaat op te zetten. Of, vooruit, een playlist op Spotify aan te klikken. Bij ieder hoofdstuk had ik een afspeellijst samengesteld.
In de zomer van 2016 was het af. Op 14 september reikte ik het eerste exemplaar uit in de Grote Zaal van TivoliVredenburg. Het was een prachtige dag. Dat er nog vijf drukken achteraan zouden komen en er op moment van schrijven ergens op de wereld een tienduizendste exemplaar zou circuleren, had ik niet durven dromen.
Zou ik, bijna vier jaar na de verschijning, iets anders doen? Bij de heruitgave voor Rainbow heb ik wat dingen aangescherpt. Een boek kan altijd beter. Wat ik niet kon veranderen, vond ik, was de titel. Die is weliswaar goed omdat je die makkelijk onthoudt, maar ergens ook misleidend. Ik ben veel mensen tegengekomen die dachten dat mijn boek alleen over Bach ging. Eigenlijk vat de ondertitel (Wat je moet weten over klassieke muziek) de boel beter samen. Waarom koos ik dan voor Alles begint bij Bach? Ik wilde – iets wat gek genoeg in vrijwel alle muziekgeschiedenisboeken ontbreekt – ook laten zien hóé we aan klassieke muziek komen. Dat er een reden voor is dat het gros van de bekendste componisten uit het Duitse taalgebied kwam. Dat de muziek van de een nog altijd wordt gespeeld en van de ander niet, heeft echt niet alleen te maken met kwaliteit. Johann Sebastian Bach was de eerste componist die op een heel hoog voetstuk werd gezet. Vandaar de titel dus.
Merlijn Kerkhof
Nieuwsgierig? Je kunt het boek hier bestellen.